Artykuły
Nielegalna „bibuła”
Autor: ZBIGNIEW BERESZYŃSKI.
REWOLUCJA SOLIDARNOŚCIOWA NA ZIEMI PRUDNICKIEJ (1980-1990) - CZ. XI
Józefowi Boskiemu udało się ostatecznie znaleźć zatrudnienie w Nyskim Przedsiębiorstwie Budowlanym, gdzie zaczął pracować jako kierowca w maju 1983 r. Jako pracownik prudnickiego oddziału PKS, a także przez pewien czas po zwolnieniu z pracy w tym przedsiębiorstwie, Józef Boski pozostawał obiektem zainteresowania Grupy Operacyjnej Wydziału II Górnośląskiej Brygady WOP w Prudniku. Grupa ta sprawowała kontrolę operacyjną jego osoby w ramach kwestionariusza ewidencyjnego założonego z datą 19 stycznia 1982 r.[1] W związku z podjęciem przez Boskiego pracy na terenie Nysy dalszą kontrolę operacyjną jego osoby przejęła jednak w 1984 r. SB z Rejonowego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Prudniku. Boski był odtąd kontrolowany przez SB w ramach kwestionariusza ewidencyjnego krypt. "Woźnica", założonego z datą 22 października 1984 r. i nadzorowanego przez Wydział III Departamentu V MSW.[2]
Sprawowanie operacyjnej kontroli nad osobą Józefa Boskiego zakończono wiosną 1986 r. W datowanej 25 marca 1986 r. analizie materiałów kwestionariusza ewidencyjnego krypt. "Woźnica" prowadzący ten kwestionariusz kpr. Eugeniusz Waszak z RUSW w Prudniku, powołując się na wytyczne Departamentu V MSW, opowiedział się za zamknięciem kwestionariusza (tj. zakończeniem kontroli Boskiego) i złożeniem go w archiwum. Propozycję tę zaakceptował zastępca szefa RUSW ds. SB w Prudniku, kpt. Andrzej Wykurz.[3] Uzasadnienie wniosku o zamknięcie kwestionariusza stanowiła następująca charakterystyka aktualnej sytuacji operacyjnej w odniesieniu do Boskiego:
Do tego [...] czasu z figurantem kwestionariusza przeprowadzono trzy rozmowy profilaktyczno-ostrzegawcze, w tym jedną przy udziale Prokuratora Rejonowego w Prudniku. Spowodowane to było tym, że figurant dwukrotnie znieważył członków PZPR w miejscach publicznych. [...]
O jego zachowaniu się, wypowiedziach i działalności jesteśmy na bieżąco informowani. Operacyjnie zabezpieczony jest [on] przez tw ps. »Janek« i »Basia«. [...]
Z zebranych materiałów w czasie inwigilacji wynika, że figurant od ponad roku nie prowadzi żadnej działalności, nie utrzymuje kontaktów z b. działaczami »S« i nie namawia nikogo do wrogich wystąpień.
W związku z powyższym, zgodnie z wytycznymi Departamentu V MSW, kwestionariusz proponuję wysłać do Wydziału »C« WUSW w Opolu celem złożenia w archiwum.[4]
Opór społeczny i represje po formalnym
zniesieniu stanu wojennego
Formalne zawieszenie stanu wojennego z początkiem 1983 r., a następnie jego zniesienie z dniem 22 lipca tegoż roku, nie położyło kresu działaniom represyjnym w stosunku do osób angażujących się w działalność opozycyjną. Kary za "przestępstwa polityczne" były odtąd łagodniejsze, nie stosowano też internowania, ale SB i współpracujące z nią służby (jak np. WOP w przypadku niektórych zakładów pracy w pogranicznym rejonie Prudnika) po dawnemu zwalczały politycznych przeciwników.
W ostatniej dekadzie sierpnia 1983 r. na terenie Głuchołaz, Prudnika, Głogówka i Nysy pojawiła się znaczna ilość solidarnościowej "bibuły", w której apelowano o czynne upamiętnienie zbliżającej się właśnie trzeciej rocznicy podpisania historycznych porozumień z sierpnia 1980 r. poprzez udział w nabożeństwach rocznicowych, bojkotowanie reżimowej prasy itd. ("Sygnały Wojenne" z datą 29 sierpnia 1983 r., ulotki z oświadczeniem "Solidarność" do wszystkich mieszkańców Opolszczyzny).
O "bibule" tej tak pisano w datowanym 12 października 1983 r. Planie czynności operacyjno-śledczych w sprawie RSD-91-83 II Ds-31/83:
W okresie od 22 do 31 sierpnia 1983 nieznani sprawcy rozkolportowali na terenie Głuchołaz, Prudnika i Głogówka większą ilość ulotek (trzy różne wydania), które w swojej treści nawołują do podjęcia akcji protestacyjnych w dniu 31.08.1983 r., tzn. w trzecią rocznicę podpisania porozumień gdańskich.
Tekst dwóch wydań ulotek został wykonany metodą powielaczową na papierze formatu A-4, natomiast trzecie wydanie ulotek wykonano na papierze formatu A-4 metodą sitodruku. Na jednym z wydań ulotek wykonanych metodą powielaczową tekst powielony jest obustronnie i ulotki te noszą nazwę »Sygnały Wojenne« z dnia 29.08.1983 r. Natomiast na drugim wydaniu ulotek wykonanych tą samą metodą tekst powielony jest jednostronnie. Treść tego tekstu jest identyczna z treścią jednej ze stron ulotki pt. »Sygnały Wojenne« z dnia 29.08.1983 r. Ponadto każda z ulotek jest opieczętowana stemplem »Solidarność Zwycięży«.
Porównanie ulotek wykonanych metodą powielaczową pozwala wyciągnąć wniosek, że do powielenia identycznego tekstu użyto dwóch różnych matryc.[5]
Według tego samego dokumentu treść "bibuły" przedstawiała się następująco: »Solidarność« wzywa do poparcia apelu stoczniowców, bojkotu prasy 31 sierpnia, udziału w mszach świętych w rocznicę [Sierpnia] 80, walczy o: prawa i swobody obywatelskie, o prawdę, o ludowładztwo, a amnestię dla wszystkich politycznych, o obniżkę cen. [6]
W odpowiedzi na kolportaż "bibuły" Służba Bezpieczeństwa przeprowadziła akcję represyjną, w ramach której 31 sierpnia 1983 r. dokonano przeszukań u pięciu mieszkańców Głuchołaz, którzy według doniesień tw. ps. "Andrzej", mieli kolportować wymienioną "bibułę" w nocy z 28 na 29 sierpnia 1983 r. Wynik rewizji był jednak we wszystkich przypadkach negatywny. [7]
Z dniem 6 września 1983 r. Prokuratura Wojewódzka w Opolu na wniosek SB wszczęła oficjalnie śledztwo w sprawie kolportażu bibuły na terenie Głuchołaz, Prudnika i Głogówka [8]. Z datą 12 października 1983 r. opracowany został przez SB plan czynności operacyjno-śledczych w przedmiotowej sprawie, opatrzonej numerem RSD-91-83 II Ds-31/83287. W dwa dni później kpt. A. W[-------]cz [9] z Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Opolu opatrzył ów plan następującymi uwagami:
1) Posiadane przez nas aktualnie informacje wskazują na to, iż na terenie Głuchołaz następuje konsolidacja znanych nam i nie tylko działaczy byłej »S«. [...] Nie można więc wykluczyć, że inicjatorami lub sprawcami kolportażu ulotek w dniu 29.08. br. na terenie Głuchołaz były osoby wywodzące się z tego środowiska.
2) W naszych działaniach należy uwzględnić również informację tow. Niżnika, z której wynika, iż J.[ózef] BOSKI, zatr. w Nyskim Przedsiębiorstwie Budowlanym (b. przewodniczący KZ NSZZ »S« przy PKS w Prudniku), miał otrzymać od [Janusza] SANOCKIEGO, zatr. również w tym przedsiębiorstwie (były szef MKZ »Ziemia Nyska«) matrycę, przy pomocy której miano wykonać ulotki rozkolportowane w Głuchołazach. Czynności sprawdzające w tym zakresie winny być prowadzone wspólnie z SB RUSW w Nysie. [10]
3) Uważam, że przekazywane informacje przez tw ps. »Andrzej« faktycznie budzą szereg wątpliwości. Aktualnie są sprawdzane. Należy więc wstrzymać się z jego tymczasowym aresztowaniem. Sądzę, iż równałoby się to z zerwaniem kontaktów z nami przez to źródło". [11]
W ścisłym związku ze sprawą RSD-91-83 II Ds-31/83 powstał datowany 18 października 1983 r. plan szeroko zakrojonej akcji represyjno-profilaktycznej, polegającej na jednoczesnym przeszukaniu mieszkań i innych pomieszczeń u dużej grupy działaczy solidarnościowych z terenu województwa opolskiego. Plan ten został podpisany przez Naczelnika Wydziału Śledczego WUSW w Opolu, ppłka Jana Pastucha i kierownika Zespołu Koordynacyjnego WUSW w Opolu, mjra Roberta Goryszewskiego, oraz zatwierdzony przez Zastępcę Szefa ds. Służby Bezpieczeństwa WUSW w Opolu, płk. Tadeusza Nowosielskiego. [12]
Merytoryczne uzasadnienie planowanej akcji represyjno-profilaktycznej stanowiła następująca charakterystyka sytuacji operacyjnej, oparta - jak wiadomo skądinąd - w szczególności na doniesieniach dwóch tajnych współpracowników SB, tw ps. "Franek" i tw ps. "Zych":
Wydział IV i V tut. WUSW jest w posiadaniu wiarygodnych informacji operacyjnych, z których wynika, że w okresie między 18 a 20.X.1983 na terenie Prudnika, Głuchołaz, Głubczyc, Głogówka, Nysy, Opola, K-Koźla oraz w rejonie okolicznych wiosek będą kolportowane ulotki w ilości około 1500 egz.
W/wym. ulotki drukowane są na terenie Prudnika przez członków nielegalnie działającej na tym terenie organizacji, rekrutującej się głównie spośród byłych działaczy »Solidarności«, którzy planują w najbliższym czasie objąć kierownictwo nad wszystkimi nielegalnie działającymi grupami z terenu województwa opolskiego.
Ponadto członkowie tej grupy zamierzają pod koniec października 1983 r. nawiązać kontakt z Lechem Wałęsą i przedstawić mu plan działania. Do Wałęsy najprawdopodobniej ma pojechać Jakub Forystek i Janusz Całka.
Planowana akcja ulotkowa jest traktowana przez podziemie »Solidarności« jako element integrujący wszystkich działaczy z terenu całego województwa. Od jej wyniku uzależnione są dalsze posunięcia. W wypadku niepowodzenia tej akcji uczestnicy mają zamiar skorzystać z amnestii. [13]
Przypisy:
---------
[1] ANALIZA materiałów kwestionariusza ewidencyjnego nr 4172, IPN Wr 065/1104 d.1, k. 84.
[2] IPN Wr 065/1104 d.2, k. 93.
[3] ANALIZA I WNIOSEK, 25 marca 1986, IPN Wr 065/1104 d.2, k. 111.
[4] Tamże.
[5] Analiza materiałów operacyjnych sprawy operacyjnego rozpracowania krypt. "EKSTREMISTA", Opole, 22 listopada 1984 r., IPN Wr 065/993/6d.
[6] Plan czynności operacyjno-śledczych w sprawie RSD-91-83 II Ds.-31/83, Opole, 12 października 1983 r., IPN Wr 066/72 1j.
[7] Ibidem.
[8] Plan czynności operacyjno-śledczych w sprawie RSD-91-83 II Ds.-31/83, IPN Wr 066/72 1j.
[9] Nazwisko trudne do odczytania z mikrofiszy we wrocławskim oddziale IPN.
[10] Józef Boski i Janusz Sanocki, po utracie pracy w stanie wojennym, znaleźli pracę w Opolskim Przedsiębiorstwie Budowlanym dzięki staraniom tamtejszych działaczy "Solidarności" (Roman Brzozowski i inni).
[11] Uwagi do planu czynności operacyjno-śledczych z dnia 12.10.1983 r., Opole, 14.10.1983, IPN Wr 066/72 1j.
[12] Plan realizacji czynności operacyjno-śledczych na terenie województwa opolskiego w dniu 19.X.1983 r., Opole, 18 października 1983, IPN WR 066/72 2j.
[13] Ibidem.
Powrót do wyboru artykułu +
Komentarze