Artykuły
Przed sądem wojennym
Autor: ZBIGNIEW BERESZYŃSKI.
Rewolucja solidarnościowa na ziemi prudnickiej (1980 - 1990) - cz. VI
W Polsce rozpoczął się stan wojenny. Konspiracyjna grupa "Solidarności" w Prudniku przeprowadziła akcję plakatowo-ulotkową, jednak jej inicjatorzy zostali namierzeni i 28 stycznia 1982 r. aresztowani. Przed sądem wojskowym w Opolu stanęli: Adam Jocher, Jan Naskręt, Eugeniusz Wyspiański i Jerzy Wierzbicki.
Jednym z pierwszych przejawów oporu społecznego przeciwko stanowi wojennemu na ziemi prudnickiej były działania podjęte przez pracowników miejscowego oddziału PKS w odpowiedzi na internowanie Józefa Boskiego, kierowcy będącego przewodniczącym Komisji Zakładowej NSZZ "Solidarność" w tymże oddziale, a zarazem członkiem Prezydium MKZ NSZZ "S" Ziemi Nyskiej. Zakładowi działacze "Solidarności" nosili się nawet z zamiarem podjęcia akcji strajkowej, ale zapobiegła temu szybka kontrakcja ze strony dyrekcji oddziału, zaalarmowanej przez I sekretarza Podstawowej Organizacji Partyjnej PZPR. Protest przeciwko internowaniu Boskiego wyraził się ostatecznie w formie zebrania podpisów pod petycją o jego zwolnienie (dodać należy, że również za taką akcję groziła w tym czasie surowa kara). Sprawa ta znalazła następujące odzwierciedlenie w meldunku przyjętym w dniu 16 stycznia 1982 r. przez mjr Kazimierza Bednarczyka, kierownika Grupy Operacyjnej Wydziału II GB Wojsk Ochrony Pogranicza w Prudniku, od rezydenta zakładowego ps. "Zetor":
W dniu 14.12.1981 r. członkowie Komisji [Zakładowej] NSZZ »Solidarność« w godzinach porannych mieli zamiar zaprotestować przeciwko internowaniu do. BOSKIEGO strajkiem. O powyższym zamiarze dowiedział się Sekretarz POP, on. WÓJTOWICZ Stanisław, o czym zawiadomił Dyrekcję.
Kierownictwo zakładu przeprowadziło rozmowę z tymi pracownikami, którzy usłuchali Dyrektora i zaniechali swego zamiaru organizowania strajku. Przystąpiono do podania do wiadomości załodze, że zakład jest jednostką zmilitaryzowaną. Sporządzono listę wszystkich pracowników, których zapoznano z Zarządzeniem Ministerstwa Komunikacji o zmilitaryzowaniu PKS. Pracownicy przyjęli [to] do wiadomości, potwierdzając własnoręcznym podpisem.
Nie czekając na dalsze rozporządzenia, Dyrektor wydał polecenie zaplombowania pomieszczenia NSZZ »Solidarność«. Pomieszczenie zostało komisyjnie zaplombowane.
Następnie zorganizowano służbę dyżurną, która była pełniona przez Dyrektora i jego zastępców; po kilku dniach rozszerzono pełnienie służby na kierowników działów. [...]
W dniu 14 czy 15 grudnia 1981 r. przez pozostałych członków NSZZ »Solidarność« została napisana petycja o zwolnienie ob. BOSKIEGO. Zaadresowano ją do Wojewódzkiej Prokuratury. Petycją tą zajmował się ob. WÓJTOWICZ Władysław, członek NSZZ »Solidarność«. Ilu pracowników podpisało tę petycję, nie wiem. Widziałem natomiast odpowiedź na ową petycję z Komendy Wojewódzkiej MO w Opolu, w której jest stwierdzenie, że ob. BOSKI zostanie zwolniony po ustaniu przyczyn internowania". (1)
Do podstawowych form oporu przeciwko stanowi wojennemu należało organizowanie pomocy materialnej dla osób internowanych i ich rodzin. Na terenie Prudnika działalność taką prowadził m. in. Andrzej Oko, który przeprowadził wśród pracowników "Frotexu" zbiórkę pieniędzy z przeznaczeniem na pomoc dla internowanego przewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ "Solidarność", Włodzimierza Pucka (zebrano wówczas 10 tysięcy zł).
2,5 tysiąca ulotek
W dniach 25-26 stycznia 1982 r. działacze podziemnej "Solidarności" czynnie zaprotestowali przeciwko stanowi wojennemu, przeprowadzając akcję ulotkowo-plakatową na terenie Prudnika, Niemodlina i Głubczyc. Głównymi organizatorami tej akcji byli: Jan Naskręt (członek MKZ NSZZ "S" Ziemi Prudnickiej, przewodniczący Komisji Zakładowej NSZZ "S" przy Cechu Rzemiosł Różnych w Prudniku), Eugeniusz Wyspiański (członek MKZ), Adam Jocher (przewodniczący Komisji Zakładowej NSZZ "S" przy Spółdzielni Pracy Ogniwo) oraz Jerzy Wierzbicki (wiceprzewodniczący MKZ).
Działacze ci zmobilizowali się do wspólnego działania już 13 grudnia 1981 r., po wspomnianej uroczystości poświęcenia sztandaru dla "Solidarności" z "Frotexu". Odbyli oni m. in. cztery spotkania w mieszkaniu Zofii Mularczyk, przewodniczącej "Solidarności" na oddziale wykończalni "Frotexu".
Jan Naskręt i Eugeniusz Wyspiański wykonali około 2,5 tysiąca ulotek z napisem "Solidarność zwycięży" i kotwicą Polski Walczącej. Część tych ulotek otrzymał Stanisław Żądło, który 25 stycznia 1982 r. rozrzucił je na terenie Zakładu Obuwia w Prudniku. Następnego dnia identyczne ulotki rozklejone zostały na murach prudnickiego "Frotexu", a także na murach w Niemodlinie i Głubczycach.
Dalszą działalność grupy konspiracyjnej z Prudnika przerwały aresztowania. 28 stycznia 1982 r. aresztowani zostali Adam Jocher i Jerzy Wierzbicki, a 17 lutego - Jan Naskręt i Eugeniusz Wyspiański. O sprawie tej tak pisano w datowanym 15 marca 1982 r. meldunku Wydziału III Komendy Wojewódzkiej MO w Opolu dla naczelnika Wydziału V Departamentu III MSW w Warszawie: w okresie ostatnich trzech tygodni wspólnie z Wydz. T (2) i Wydziałem Śledczym aresztowano 4 osoby (członków KPN z terenu Prudnika) za produkowanie i kolportaż wrogich ulotek.
W marcu 1982 r. aresztowani działacze stanęli przed sądem wojskowym w Opolu. Jak na ówczesne warunki, sąd potraktował jednak oskarżonych niezwykle łagodnie, uznając, że ich czyn nie był "szczególnie szkodliwy" i odstępując z tego względu od trybu doraźnego. Sąd stanął m. in. na stanowisku, że spotkania, w jakich uczestniczyli oskarżeni, nie mogą być traktowane jak zebrania i że tego typu spotkania były wówczas "kontynuowane w całej Polsce". Jeżeli chodzi o zbieranie o pieniędzy z przeznaczeniem na pomoc dla internowanego działacza prudnickiej"Solidarności" (Włodzimierza Pucka), uznano, iż "jest to zwykły odruch ludzki, że ludzie sobie pomagają". Na tle ówczesnych, drakońskch praktyk sądowniczych w PRL były to opinie wręcz niesłychane! Sąd skazał J. Naskręta na 2 lata pozbawienia wolność z zawieszeniem na 4 lata, zaś E. Wyspiańskiego, A. Jochera i J. Wierzbickiego na półtora roku więzienia z zawieszeniem na 3 lata. Dodatkowo obciążono wszystkich oskarżonych kosztami postępowania w kwocie po 3 tysiące zł. Sąd uchylił areszt tymczasowy wobec oskarżonych, nakazując wypuścić ich na wolność (3).
Ulotki Polski Walczącej
Dnia 10 lutego 1982 r. Komenda Miejska MO w Niemodlinie powiadomiła Wydział Śledczy Komendy Wojewódzkiej MO w Opolu, że w niektórych zakładach pracy na terenie Niemodlina, Graczy i Wójcic pojawiły się ulotki opatrzone znakiem Polski Walczącej oraz hasłem "Solidarność zwycięży" (a zatem podobne w formie do ulotek kolportowanych wcześniej na terenie Prudnika, Niemodlina i Głubczyc). Funkcjonariusze SB zaczęli w związku z tym przesłuchiwać pracowników zatrudnionych w zakładach, w których odnotowano pojawienie się ulotek. Na podstawie analizy zebranych informacji ustalono, że kolporterem może być jakiś kierowca z nyskiego oddziału Przedsiębiorstwa Transportowo-Sprzętowego Budownictwa "Transbud". Ostatecznie zawężono krąg podejrzanych do osoby Zdzisława Derenia, mieszkańca Łąki Prudnickiej, wiceprzewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ "Solidarność" przy "Transbudzie". Funkcjonariusze SB wpadli na jego trop łącząc wiedzę na temat jego wcześniejszego zaangażowania w działalność związkową z informacjami na temat tego, którzy kierowcy "Transbudu" pojawiali się tego dnia w poszczególnych zakładach. Podejrzenia w stosunku do Zdzisława Derenia potwierdziły się, gdy w jego samochodzie znaleziono ulotki identyczne z tymi, jakie wcześniej pojawiły się w Niemodlinie, Graczach i Wójcicach.
16 lutego 1982 r. Wydział Śledczy KW MO w Opolu przesłał w tej sprawie następującej treści meldunki dla Wydziału Inspekcji Biura Śledczego MSW w Warszawie:
W dniu 10.02.1982 r. tut. Wydział Śledczy został powiadomiony przez KM MO w Niemodlinie, że w godzinach rannych na terenie Zakładu Eksploatacji Kruszywa w Wójcicach, na terenie budowy Zakładów Drobiarskich w Niemodlinie oraz na terenie kamieniołomu w Graczach rozwieszone zostały ulotki o treści "Solidarność zwycięży", ze znakiem Polski Walczącej.
W wyniku podjętych działań procesowych [...] ustalono, że dowodowe ulotki mogli rozwieszać kierowcy PTSB »Transbud« z oddziału w Nysie, którzy w godzinach rannych, z racji wykonywanych usług transportowych, przebywali w podanych wyżej miejscach.
Na terenie Niemodlina przez patrol Ruchu Drogowego został zatrzymany do kontroli samochód ciężarowy prowadzony przez Zdzisława DERENIA [...] ur. [...] w Łące Prudnickiej i tam zamieszkały [...] zatrudnionego w PTSB »Transbud« w Opolu, oddział w Nysie. Zdzisław DEREŃ w wyniku okazania został rozpoznany przez jednego ze świadków jako ten mężczyzna, który rozwieszał ulotkę na terenie kamieniołomu w Graczach. Nadto podczas przeszukania samochodu ciężarowego, pod tapicerką w suficie kabiny kierowcy, znaleziono 4 egzemplarze ulotek formatu A-5, identycznych w treści i technice wykonania do ulotek, jakie zostały rozwieszone na terenie wspomnianych przedsiębiorstw.
W dniu 11.02.1982 r., na wniosek tut. Wydziału Prokurator Rejonowy w Opolu wszczął śledztwo w trybie doraźnym z art. 46 ust. 1 dekretu z dnia 12.XII.1981 r. o stanie wojennym [...] przedstawił Z. DERENIOWI zarzut i przesłuchał w charakterze podejrzanego (4) oraz zastosował wobec niego areszt tymczasowy z terminem do dnia 10.05.1982 r. Prowadzenie śledztwa powierzył tut. Wydziałowi Śledczemu. (5)
Przypisy:
(1) MELDUNEK (ODPIS), Prudnik, 16 stycznia 1982 r., IPN Wr 065/1104, k. 28.
(2) Wydział "T" zajmował się stosowaniem tzw. środków techniki operacyjnej, a w szczególności podsłuchu.
(3) N. Kracherowa, Konspiratorzy, "Trybuna Opolska", 16 marca 1982 r., s. 3.
(4) Zdzisław Dereń był podejrzany o to, że "w dniu 10.02.1982 r. w Wójcicach, Niemodlinie i Graczach, będąc członkiem NSZZ »Solidarność«, którego działalność została zawieszona, nie odstąpił od tej działalności rozwieszając w miejscach publicznych ulotki o treści»... Solidarność Zwycięży«, ze znakiem Polski Walczącej, tj. o przestępstwo z art. 46 ust. 1 Dekretu z dnia 12.12.81 r. o stanie wojennym". Szyfrogram KW MO w Opolu do naczelnika Wydziału Inspekcji Biura Śledczego MSW w Warszawie, Opole, 11 lutego 1982 r., IPN Wr 066/68 j, k. 2.
(5) MELDUNEK O WPŁYWIE POSTĘPOWANIA, pismo Wydziału Śledczego KW MO w Opolu do Wydziału Inspekcji Biura Śledczego MSW w Warszawie, Opole, 16 lutego 1982 r., IPN Wr 066/68 j, k. 4. Z datą 11 lutego 1982 r. Prokurator Rejonowy w Opolu, Leszek Pałys, "po rozpoznaniu wniosku Komendy Wojewódzkiej MO w Opolu z dnia 11.II.1982 r.", zarządził "osadzenie Zdzisława Derenia, tymczasowo aresztowanego postanowieniem z dn. 11.II.1982 r., w aresztach Komendy Wojewódzkiej MO w Opolu - do dnia 21 lutego 1982 r." Zarządzenie, Opole, 11 lutego 1982 r., IPN Wr 066/68 j, k. 35. Również 11 lutego 1982 r. naczelnik Wydziału Śledczego KW MO w Opolu wydał nakaz osadzenia Z. Derenia w areszcie KW MO "do dyspozycji Wydziału Śledczego, kpt. [Zygmunta] Pasternak[a]". NAKAZ OSADZENIA, Opole, 11 lutego 1982, IPN Wr 066/68 j, k. 34. 20 lutego 1982 r. naczelnik Wydziału Śledczego KW MO nakazał natychmiastowe wydanie "aresztowanego Zdzisława Derenia [...] wraz z depozytem osobistym, Januszowi Stankiewiczowi z KW MO Opole w celu przekazania do Aresztu Śledczego w Opolu". NAKAZ PRZEKAZANIA, Opole, 20 lutego 1982 r., IPN Wr 066/68 j, k. 46. Polecamy teksty na podobny temat
Kategoria: Z archiwum odkrywcy
Powrót do wyboru artykułu +
Komentarze
