Artykuły
Żądali lepszego szpitala i zwrotu Pokrzywnej
Autor: ZBIGNIEW BERESZYŃSKI.
Rewolucja solidarnościowa na ziemi prudnickiej (1980 - 1990) - cz. III
Jedną z inicjatyw prudnickiej "Solidarności" na początku lat 80. XX w. była budowa pomnika Żołnierza Polskiego. Plan ten udało się zrealizować dopiero po 1989 roku.
Podczas drugiej tury I Walnego Zjazdu Delegatów NSZZ "Solidarność" Śląska Opolskiego, w dniach 25-26 lipca 1981 r., wybrany został Zarząd Regionu Śląska Opolskiego NSZZ "S" pod przewodnictwem Stanisława Jałowieckiego. Członkami Zarządu Regionu zostali również niektórzy działacze z rejonu Prudnika i Głogówka, a mianowicie: Jakub Forystek, Kazimierz Stokowski i Jerzy Wierzbicki (Prudnik) oraz Tadeusz Jocher (Głogówek). Jakub Forystek został wybrany także w skład Prezydium Zarządu Regionu z funkcją sekretarza. W skład regionalnej Komisji Rewizyjnej został wybrany m. in. Jan Dorosz z terenu MKZ Prudnik(1).
Jakubowi Forystkowi powierzono również mandat delegata na I Krajowy Zjazd NSZZ "Solidarność"(2).
W październiku 1981 r. Jakub Forystek odszedł ze stanowiska sekretarza Zarządu Regionu. Głównym tego powodem były ostre różnice zdań pomiędzy nim a innymi członkami Prezydium, a zwłaszcza przewodniczącym Stanisławem Jałowieckim i wiceprzewodniczącym Jarosławem Chołodeckim(3).
Działacze z terenu ziemi prudnickiej funkcjonowali również w regionalnych strukturach opolskiej "Solidarności" nauczycielskiej. 21 stycznia 1981 r. odbyło się w Opolu zebranie Regionalnej Sekcji Pracowników Oświaty i Wychowania (RSOiW) NSZZ "Solidarność", na którym powołano siedmioosobowy zarząd Sekcji. W skład zarządu został wówczas wybrany m. in. Andrzej Pajor z Prudnika(4). Z Regionalną Sekcją Oświaty i Wychowania NSZZ "Solidarność" współpracowali Edmund Ratajczyk i Wacława Hamada z Głogówka(5).
Rolnicy i rzemieślnicy
Na obszarze ziemi prudnickiej, oprócz "Solidarności" pracowniczej, działały również solidarnościowe związki zawodowe rolników i rzemieślników indywidualnych.
Pierwsze inicjatywy na rzecz założenia "Solidarności" rzemieślniczej pojawiły się w grudniu 1980 r. Powstające od tego czasu w różnych częściach Polski, w tym także na Opolszczyźnie, komitety założycielskie odbyły na wiosnę 1981 r. kilka zjazdów krajowych, m. in. w Koszalinie i Włocławku. W dniu 11 marca 1981 r. odbył się w Opolu Wojewódzki Zjazd Komitetów Założycielskich Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Indywidualnego Rzemiosła "Solidarność". Na zjazd ten przybyli delegaci komitetów założycielskich z Brzegu, Prudnika, Kędzierzyna-Koźla, Paczkowa i Opola. Delegaci wybrali spośród siebie Tymczasową Komisję Koordynacyjną pod przewodnictwem Karola Smoczkiewicza, mającą działać do czasu oficjalnego zjazdu wojewódzkiego oraz formalnych wyborów do władz związkowych(6).
Do grona czołowych działaczy "Solidarności" rzemieślniczej na Opolszczyźnie należał również Franciszek Winiarski - zamieszkały na stałe w Nysie właściciel prywatnego zakładu budowlanego w Prudniku, należący do miejscowego Cechu Rzemiosł Różnych. Został on wybrany wiceprzewodniczącym Wojewódzkiej Komisji Koordynacyjnej NSZZ RzI "Solidarność".
Równolegle z pojawieniem się "Solidarności" pracowniczej, już we wrześniu 1980 r., zaczęły tworzyć się także solidarnościowe związki zawodowe rolników. Na odbywającym się 8 marca 1981 r. zjeździe w Poznaniu związki te (NSZZ Rolników "Solidarność Wiejska", NSZZ "Solidarność Chłopska", Związek Producentów Rolnych i in.) połączyły się, tworząc Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych "Solidarność".
Pierwszym przewodniczącym wojewódzkiego zarządu NSZZ RI "S" na Opolszczyźnie był Tadeusz Czyżowicz, rolnik z ziemi głubczyckiej. Jego zastępcą był Jerzy Gnieciak, właściciel fermy drobiu w Czarnowąsach pod Opolem, mieszkaniec Opola. 27 listopada 1981 r. odbył się w Opolu I Wojewódzki Zjazd Wyborczy NSZZ RI "Solidarność". Przewodniczącym Zarządu Wojewódzkiego NSZZ RI "S" wybrany został wówczas Jerzy Gnieciak. Do najaktywniejszych działaczy "Solidarności" rolniczej na Opolszczyźnie należeli m. in. rolnicy z gminy Głogówek: Stanisław Such z Szonowa i Piotr Rozyniuk z Głogówka.
Opozycja polityczna
Już przed strajkami sierpniowymi w 1980 r. zostały podjęte pierwsze działania na rzecz objęcia terenu województwa opolskiego działalnością pierwszej opozycyjnej partii politycznej, jaką była utworzona w 1979 r. Konfederacja Polski Niepodległej. Pionierską rolę w tym zakresie odegrał Kazimierz Klucznik z Kędzierzyna-Koźla. W 1981 r. utworzony został oddział opolski KPN pod przewodnictwem Tadeusza Żylińskiego z Opola.
Działalnością opolskiego oddziału KPN objęty został również rejon Prudnika. Członkami KPN zostali tutaj m. in. Adam Jocher i Jan Naskręt.
Niektóre inicjatywy prudnickiej "Solidarności"
W marcu 1981 r. MKZ NSZZ "Solidarność" Ziemi Prudnickiej sformułował szereg postulatów pod adresem wojewódzkich i lokalnych władz administracyjnych, domagając się w szczególności poprawy materialnych warunków bytu społeczeństwa oraz pełniejszego zaspokojenia jego potrzeb kulturalnych, oświatowych, zdrowotnych i socjalnych. Zgłoszone postulaty obejmowały m. in. powiększenie bazy szpitalnej, przekazanie na potrzeby służby zdrowia obiektu Urzędu Wojewódzkiego w Pokrzywnej ("Chrobry") oraz wybudowanie oczyszczalni ścieków przy ZPB "Frotex" z równoległą budową oczyszczalni miejskiej. Domagano się także naprawienia ujemnych następstw niefortunnej reformy administracyjnej z 1975 r., postulując przywrócenie dawnej struktury administracyjnej z 17 województwami oraz powiatami. Związkowcom z prudnickiej "Solidarności" zależało szczególnie na tym, by w granice gminy Prudnik powróciły Pokrzywna i Trzebina(7).
W wyniku długotrwałych negocjacji z przedstawicielami lokalnych władz administracyjnych, jakie odbyły się w dniach 28-29 maja 1981 r., doszło do zawarcia porozumienia, przewidującego częściową realizację postulatów prudnickiej "Solidarności". Uzgodniono m. in., że sprawa ewentualnego przyłączenie Pokrzywnej i Trzebiny do gminy Prudnik stanie się tematem zebrań wiejskich w tych miejscowościach. Z początkiem października 1981 r. w dotychczasowym ośrodku wypoczynkowym Urzędu Wojewódzkiego w Pokrzywnej miało być utworzone sanatorium dla dzieci i młodzieży(8).
Do ciekawszych inicjatyw prudnickiej "Solidarności" można zaliczyć także podjęcie działań na rzecz zbudowania pomnika Żołnierza Polskiego, o którego projekcie tak pisano w jednym z dokumentów wytworzonych przez prudnicką Grupę Operacyjną Wydziału II Górnośląskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza: "Pomnik ten miał się składać z pięciu płyt, w których byłyby objęte dzieje oręża polskiego tylko do września 1939 r. W zwieńczeniu monumentu miał znajdować się orzeł piastowski i znak 'Solidarności'"(9).
Został powołany komitet budowy pomnika pod przewodnictwem Józefa Boskiego, przewodniczącego Komisji Zakładowej NSZZ "Solidarność" przy prudnickim oddziale PKS.
Inicjatywa ta była bardzo źle odbierana przez ówczesne władze polityczne. Jednym z głównych zarzutów, jakie stawiano internowanemu w stanie wojennym Józefowi Boskiemu, było to, że przewodniczył on komitetowi budowy pomnika o negatywnej, jak twierdzono, wymowie politycznej (zarzuty takie formułowali rozmawiający z Boskim oficerowie Wydziału II WOP).
Idea budowy pomnika doczekała się ostatecznie realizacji w wolnej Polsce.
Przypisy:
1) Komunikat o składzie osobowym Zarządu Regionu Śląska Opolskiego, "Sygnały", nr 69/98, 3 sierpnia 1981 r., s. 1.
2) Ibidem.
3) Na posiedzeniu w dniu 26 października 1981r. Zarząd Regionu NSZZ "Solidarność" postanowił nie udzielić absolutorium trzem członkom Prezydium ZR, m. in. Forystkowi. Obrady Zarządu, "Sygnały", nr 105/134, 28 października 1981r., s. 2.
4) Op. cit., s. 29-30.
5) Uwagi własne Anieli Górznej, dotyczące powstania i rozwoju "Solidarności" w regionie opolskim wśród pracowników oświaty i wychowania 1980-1981 (kserokopia w zbiorach autora artykułu).
6) Solidarność rzemieślnicza, "Sygnały", nr 24/56, 12 marca 1981 r., s. 2.
7) Na ten temat: A. Dereń, Żądali mieszkań, żywności, Pokrzywnej i Trzebiny, "Tygodnik Prudnicki", 22 marca 2006, wydanie internetowe.
8) Tamże.
9) ANALIZA materiałów kwestionariusza ewidencyjnego nr 4172, IPN Wr 065/1104 d.1, k. 84.
Polecamy teksty na podobny temat
Kategoria: Z archiwum odkrywcy
Powrót do wyboru artykułu +
Komentarze
