Artykuły
Boże Narodzenie w roku 1879
Autor: ADAM LUTOGNIEWSKI.
Jak wyglądały święta Bożego Narodzenia w Prudniku w roku 1879? Trudno dzisiaj odpowiedzieć na to pytanie. Wysiedlenie Niemców po roku 1945 zerwało ciągłość historyczną. Pamiętniki, wspomnienia, listy oraz różnego rodzaju pamiątki które przechowują się w rodzinnych archiwach na ogół przepadły bezpowrotnie.
Pewne wyobrażenie o tym, jak mieszkańcy Prudnika przygotowywali się do Bożego Narodzenia może dać lektura gazety "Neustädter Stadtblatt" z 1879 r. Było to wydawane przez zarząd miasta od roku 1846 pismo urzędowe za pośrednictwem którego władze komunikowały się z mieszkańcami. Gazeta zawierała zatem różnego rodzaju zarządzenia i obwieszczenia a także oficjalne informacje. Ukazywała się co wtorek i była dostarczana bezpłatnie właścicielom domów, którzy z kolei mieli obowiązek udostępniać ją swoim lokatorom. Koszta wydawnictwa pokrywały liczne reklamy i ogłoszenia, które wypełniały większość jej powierzchni. Ogłoszenia te są interesującym źródłem informacji o życiu codziennym mieszkańców naszego miasta przed 130 laty.
Podobnie jak dziś, okres poprzedzający Boże Narodzenie był czasem zakupów, który zaczynał się nawet wcześniej niż obecnie. Pierwsze ogłoszenia o sprzedaży świątecznej pojawiają się już w numerze datowanym na 4 listopada. Restauracja Barnerta w Bartultovicach zachęca do kupowania "wielkich, ładnych czeskich karpi". To ciekawe: przed kilkunastu laty dość popularne było po naszej stronie granicy zaopatrywanie się w karpie w Czechach. Nie ma już Austro-Węgier, nie ma Prus, ludność po obu stronach granicy została całkowicie wymieniona a czeskie karpie ciągle są atrakcyjne.
W kolejnym numerze "Neustädter Stadtblatt" z 11 listopada znajdujemy ogłoszenie złotnika Reinholda Kretschmera (Rynek 11), który "wielce szanownej publiczności poleca biżuterię, wyroby ze złota i srebra za najniższe ceny... Zamówienia związane ze zbliżającymi się świętami Bożego Narodzenia upraszam łaskawie składać odpowiednio wcześnie abym moich szanownych Klientów ku ich najwyższemu pod każdym względem zadowoleniu obsłużyć był w stanie".
Emil Metzner, właściciel działającej od roku 1868 u zbiegu dzisiejszych ulic Klasztornej i Jagiellońskiej fabryki hafciarsko - galanteryjnej, skądinąd zasłużony znawca, miłośnik i badacz historii regionalnej, podaje do wiadomości, że "moja ekspozycja świąteczna została otwarta i poleca jako prezenty na Boże Narodzenie wykończone i częściowo wykończone hafty, materiały do samodzielnego wykończenia jak też rozmaite artykuły hafciarskie".Adolph Koenig, Niederstraße 129* (obecnie Sobieskiego) - "Wielki skład lamp, towarów metalowych, akcesoriów dla palaczy, artykułów optycznych, galanterii i pasmanterii. Największy wybór zabawek. Uczciwa obsługa. Najniższe ceny" ogłasza "Wyprzedaż świąteczną".
S.Friedl poleca "Fotografię! Jako najtańszy i odpowiedni prezent świąteczny polecam doskonałe fotografie, które na te Święta dostarczam po obniżonych cenach. Podobnie jak na starych obrazach wykonuję fotografie połowy jako też całej sylwetki. Będą one miłą niespodzianką na niejednym rodzinnym spotkaniu".
Ogłoszenia te pojawiają się również w kolejnych numerach "Neustädter Stadtblatt". W numerze datowanym 2 grudnia znajdujemy również następujący inserat, który zamieścił Rudolf Kiesler, Rynek 69: "Oferta świąteczna. Szanownej publiczności podaję do wiadomości, iż dzisiaj na pierwszym piętrze mego domu udostępniona zostanie oferta świąteczna, na którą składają się: biżuteria, galanteria, wielki wybór mufek i boa, ozdobne nakrycia głowy etc. Pozwalam sobie zwłaszcza nadmienić o tak lubianych rękawiczkach glacee firmy Sudhoff, których para zapinana na jeden guzik kosztuje 1,00 Mk a na dwa guziki - 1,30 Mk".
Do świąt Bożego Narodzenia przygotowywało się również prudnickie Towarzystwo Muzyczne (Musik-Verein in Neustadt O/S). ęWe wtorek, 16 grudnia o 7.30 wieczorem w Sali p.Viola odbędzie się ostatnia przed Świętami próba. Uprasza się szanownych członków chóru i orkiestry o punktualne przybycie".
Im bliżej Bożego Narodzenia tym reklam więcej. Wydanie "Neustädter Stadtblatt" z 9 grudnia zawiera specjalny dodatek, który w całości wypełniają ogłoszenia:
"Wielce szanownym mieszkańcom Prudnika i okolicy ogłaszam, że otwieram Ekspozycję Świąteczną i polecam łaskawej uwadze znamienity wybór ozdób choinkowych, marcepanów i tortów z Lubeki, brązowych i białych cukierków Springera oraz ciast po niezwykle niskich cenach. Z poważaniem A.Belda. Cukiernik".
"Przed nadchodzącymi Świętami polecam mój Skład mebli, luster oraz materiałów tapicerskich po obniżonych cenach, jak też wielki wybór koni na biegunach, sanek, stojaków na nuty i książki, kufrów podróżnych, torebek damskich.(Eleganckie i tanie torby na książki od 75Pf) Szybkie, tanie i estetyczne usługi hafciarskie: szelki, pasy, poduszki itd. C.Holletschek".
"Na zbliżające się święta Bożego Narodzenia oferujemy bogaty wybór najlepszych perfum i wyrobów toaletowych, nadto z muszli wykonane wyroby jak tabakiery, lufki do cygar i fajki, herbaty rosyjskie i zielone, czekolady waniliowe i masy kakaowe firmy Gebrüder Stollwerck, cukierki Rettiga, doskonały środek na kaszel i dolegliwości płucne. Handel drogeryjny, Oberstraße Nr 12" (współcześnie: ul. Piastowska).
Znany prudnicki księgarz J.F.Heinisch, Rynek 57/58 zamieszcza w tymże numerze "Ogłoszenie Świąteczne", w którym poleca: "Albumy fotograficzne wraz z pozytywką lub bez niej, teczki do pisania, portmonetki, książeczki do nabożeństwa w bogatym wyborze, pisma dla młodzieży i książki z obrazkami, torby szkolne dla dziewcząt i chłopców, wydawnictwa ilustrowane w wykwintnych okładkach, monogramy na papierze listowym we wszystkich kolorach, w opakowaniu zwykłym jako też wykwintnym są wykonywane niezwłocznie, stosownie do życzenia. 50 szt. kart wizytowych z nazwiskiem, w eleganckim skórzanym wizytowniku w cenie zaledwie 1 Mk.
Proszę zwrócić uwagę na moją bogatą ekspozycję zabawek, od najtańszych do najbardziej wykwintnych. Posiadam zwłaszcza bogaty wybór lalek i dostarczam takowe już od 50 Pf, z mrugającymi oczyma i naturalnymi włosami".
Księgarz A.Pietsch’s Nachfolger: "jako prezenty świąteczne polecam bogaty wybór przedmiotów ze szkła, porcelany, enderolitu, marmuru i alabastru, a ponadto: albumy na fotografie, do wpisywania i na wiersze, teczki rysunkowe, z nutami i do pisania, teczki na książki dla chłopców i dziewcząt, pisma dla młodzieży, wydawnictwa ozdobne, modlitewniki i książki umoralniające, oleodruki o treści religijnej i świeckiej".
Znane nam sklepy typu "Wszystko za 4 zł" miały już swoich prekursorów. A.Pietsch Nachfolger informuje, że "Moja ekspozycja zabawek jest już otwarta i polecam ją uwadze na jaką zasługuje. Niezależnie od wszystkich nowości różnego rodzaju i cen pragnę zwrócić uwagę na bogaty wybór towarów w cenie 50 fenigów".
Firma nie obawiała się zaryzykować dając w innym miejscu następującej treści ogłoszenie:
"500 marek wypłacę temu, kogo po użyciu wody do zębów Kauffmanna nadal będą bolały zęby albo też czuć mu będzie z ust. Cena za 1 butelkę: 1 Mk".
Coraz częstsze są ogłoszenia ciastkarzy i cukierników: "Na nadchodzące święta Bożego Narodzenia polecam Szanownej Publiczności z miasta i okolicy wielki wybór konfitur, czekolad, deserów i pierników wszelkiego rodzaju. Zamówienia na torty i ciasta miodowe będą realizowane punktualnie. Z poważaniem J.Kintscher, cukiernik".
"Emil Bittner, zegarmistrz i optyk, Rynek 7: Na prezenty świąteczne polecam mój skład złotych męskich zegarków od 50 Mk, damskich zegarków od 24 Mk, srebrnych męskich zegarków od 17 Mk. Zegary różnych rodzajów, łańcuchy, medaliony, werki za 21 Mk, werki wybijające godziny, budziki podróżne. Dalej polecam moją znacznie poszerzoną ofertę artykułów optycznych jak: złote i srebrne okulary, pence-nez w różnych oprawach, lornetki teatralne, lunety, barometry, termometry, autentyczne szwajcarskie urządzenia grające, albumy fotograficzne z pozytywką. Gwarantujemy rzetelną obsługę i uczciwe ceny. Naprawy wszystkich tych artykułów będą wykonywane szybko i najtaniej".
Był już czas Adwentu, czas zakazany. Znikły zupełnie liczne we wcześniejszych numerach "Neustädter Stadtblatt" ogłoszenia restauracji i hoteli o wieczorkach tanecznych i zabawach.
Koncert który zapowiedziano na piątek,12 grudnia o godz. 7.30 wieczorem w Sali Volksgarten (obecnie Prudnicki Ośrodek Kultury) obejmował wyłącznie utwory muzyki poważnej: Mendelssohna uwerturę do opery "Ruy Blas", nokturn i psalm 42 oraz symfonię Jowiszową Mozarta.
Zarząd lasów miejskich ogłosił tymczasem: "Sprzedaż choinek. Sprzedaż 300 szt. choinek będzie miała miejsce w piątek, 19 bm. przed ratuszem, o godz.10 przed południem".
Zarząd Stowarzyszenia Weteranów (Kriegerverein) zapowiada na "Niedzielę, 21 grudnia, godz.5 po południu ustawienie choinki i rozdanie upominków w sali Volksgarten, na które zaprasza członków Stowarzyszenia i ich rodziny".
Kapelusznik M.Hasselbarth senior, Oberstraße 30 (obecnie ul. Piastowska) ogłasza "Wyprzedaż świąteczną modnych kapeluszy filcowych i jedwabnych. Nadto za dobre skórki zajęcze i królicze płacę najwyższe ceny".
"J.A. Namislo, handel towarami kolonialnymi i delikatesowymi jako prezenty na Boże Narodzenie poleca szczególnie: koszyk włoskich owoców, koszyk francuskich delikatesów, kawior astrachański w puszkach 1/2 i 1/1 funta, pasztety sztrasburskie z gęsich wątróbek, piersi gęsi pomorskich z kośćmi i bez kości, trufle gotajskie, bulion w kostkach, sardynki, magdeburską kapustę kiszoną, borówki górskie, amerykańskie jabłka, francuskie gruszki, wiśnie, tureckie śliwki, kompoty reńskie w słoikach, jak również bogato zaopatrzony skład francuskich likierów... herbaty rosyjskie i chińskie, najlepsze francuskie czekolady... za najniższe ceny".
August Hose, kiełbaśnik, Rynek 110 poczuł się zmuszony oznajmić, że "Ze złą wolą rozpowszechnianym pogłoskom jakobym do moich wyrobów używał mięsa końskiego zdecydowanie zaprzeczam, a każdego który taką złośliwość o mnie rozpowszechnia do sądu podam i odszkodowania zażądam".
W numerze z 22 grudnia pojawiają się na powrót zapowiedzi koncertów i zabaw tanecznych:
"W sali Volksgarten, w czwartek, 25 grudnia, w pierwszy dzień świąt Bożego Narodzenia tutejsza orkiestra wojskowa wykona wielki koncert smyczkowy. Początek o godzinie 7, wstęp 30 Pf. O liczną obecność prosi G.Hirse, trębacz sztabowy".
Wieczorki taneczne na dni świąteczne oraz poświąteczne ogłaszały restauracje i piwiarnie prudnickie i okoliczne: Volksgarten, Kossubeck, Winter, Złota Kotwica, Dom Strzelecki, Schmolke, Heisig z Łąki i inni.
Zwraca uwagę, że w ogłoszeniach często nie podaje się adresu sklepu a jedynie nazwisko właściciela. Najwyraźniej handel był bardziej spersonalizowany: chodziło się nie tyle do sklepu ile raczej do jego właściciela.
Przeglądając "Neustädter Stadtblatt" odnosi się wrażenie, że ówcześni mieszkańcy Prudnika stanowili społeczność spójną, a przy tym stosunkowo zamożną, jeśli za miarę zamożności przyjąć towary jakie im oferowano.
Byli również zdolni do efektywnego współdziałania na cele społeczne, o czym świadczy akcja jaka znalazła swoje odzwierciedlenie na łamach "Neustädter Stadtblatt":
Zima 1879 okazała się surowa a rosnące ceny żywności postawiły w trudnym położeniu biedniejsze warstwy ludności. W tej sytuacji 13 grudnia grupa prominentnych mieszkańców Prudnika zorganizowała "Komitet dla założenia kuchni ludowych". Komitet postawił sobie za cel zapewnienie biednym przynajmniej jednego ciepłego posiłku dziennie po umiarkowanej cenie 10 Pf za talerz gęstej zupy z kawałkiem mięsa i wezwał lepiej sytuowanych do składania ofiar na ten cel. Apel odniósł oczekiwany skutek: 29 grudnia otwarto dwie kuchnie: jedną przy szpitalu bonifratrów a drugą przy szpitalu miejskim.
Suche ogłoszenia urzędowe i staroświeckie reklamy okazują się interesującym źródłem wiedzy o codziennym życiu naszych poprzedników.
Powrót do wyboru artykułu +
Komentarze
